Adwokat Długołęka – Hanna Bohr-Szymczak

Czy niepłacenie alimentów jest przestępstwem?

 

Jednym z najczęściej popełnianych czynów zabronionych jest przestępstwo niealimentacji – czyli przestępstwo polegające na niepłaceniu alimentów, stypizowane przez ustawodawcę w art. 209 § 1 k.k. W tym wpisie dowiedzą się Państwo jakie konsekwencje na gruncie prawa karnego niesie za sobą niepłacenie alimentów.

Na czym polega przestępstwo niepłacenia alimentów (niealimentacji)?

Przestępstwo niepłacenia alimentów polega na uchylaniu się od ciążącego na sprawcy wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego pieniężnie. Przedmiotem ochrony są tutaj rodzina i instytucja opieki. Podkreśla się, że chodzi o zabezpieczenie materialnych podstaw egzystencji dla osób najbliższych sprawcy oraz tych, których prawa w tym zakresie wynikają z orzeczenia sądowego lub ustawy.

Art. 209 k.k. §  1. Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§  1a. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,

podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§  2. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
§  3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 1a odbywa się z urzędu.
§  4. Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1, który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty.
§  5. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa określonego w § 1a uiścił w całości zaległe alimenty, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
Przestępstwa niealimentacji dopuszcza się wobec tego taka osoba, która może wykonać ciążący na niej obowiązek alimentacyjny, ale tego nie czyni mimo realnych możliwości. Uchylenie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentów zachodzi, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania swojego obowiązku nie dopełnił go ze złej woli. W pojęciu “uchyla się” zawarty jest zawsze negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do świadczenia – sprawca obowiązku tego nie wypełnia, gdyż go wypełnić nie chce lub lekceważy ten obowiązek (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2017 r., II K 211/17). Nie można zatem mówić o “uchylaniu się” od obowiązku alimentacyjnego w sytuacji, w której zobowiązany  z przyczyn obiektywnych nie może wypełnić swojego obowiązku (np.: sytuacja zdrowotna nie pozwala na podjęcie stałego zatrudnienia). „Uchylaniem się” będzie jednak zachowanie, w którym zobowiązany celowo nie podejmuje pracy aby nie mieć środków na zapłatę alimentów.
Aby można było mówić o przestępstwie niealimentacji to łączna wysokość zaległości powstałych wskutek niedopełniania obowiązku musi stanowić równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych (też jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące).
Przykład:
Pani Kowalska ma zasądzone wyrokiem sądowym alimenty na rzecz dziecka w kwocie po 1000 zł miesięcznie. Co miesiąc wpłaca jedynie po 500 zł. Zaległość alimentacyjna przekroczy równowartość trzech świadczeń okresowych po 6 miesiącach zaległość alimentacyjna przekroczy równowartość trzech świadczeń okresowych, a tym samym zostaną spełnione przesłanki formalne przestępstwa niealimentacji.
Przestępstwo niealimentacji może zostać popełnione w trybie podstawowym (§ 1) lub kwalifikowanym (§ 1a).

Niepłacenie alimentów a niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych – przestępstwo niealimentacji w trybie kwalifikowanym.


Niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych nie jest proste do zdefiniowania ze względu na to, że jest to pojęcie ocenne i może być różnie interpretowane w zależności od światopoglądu, czy uwarunkowań kulturowych.
Zwykle za podstawowe potrzeby życiowe w rozumieniu omawianego artykułu uznaje się zaspokojenie potrzeb biologicznych niezbędnych dla egzystencji oraz potrzeb wyższego rzędu, których zabezpieczenie jest niezbędne do tego aby dana osoba uprawniona mogła funkcjonować jako równoprawny i pełnowartościowy członek społeczeństwa (np. koszty związane z nauką języków obcych, kupnem książek, wyjściem do kina, rozwijaniem zainteresowań). Należy również nadmienić, że przy wykładni tego pojęcia każdorazowo uwzględniać należy także stan zdrowia osoby uprawnionej, w tym zwłaszcza koszty ewentualnego leczenia czy rehabilitacji.

Czy można uniknąć kary za niepłacenie alimentów?


Na wyżej zadane pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Polskie prawo przewiduje przypadki, w których osoba dopuszczająca się niepłacenia alimentów nie podlega odpowiedzialności karnej:
  • nie podlega karze sprawca, który uiści w całości kwotę zaległych alimentów (nie może to jednak nastąpić później niż przed upływem 30 dni od daty pierwszego przesłuchania go w charakterze podejrzanego);
  • nie dochodzi do popełnienia przestępstwa, jeżeli zachowanie sprawcy (niepłacenie alimentów) spowodowane jest przyczyną zewnętrzną, całkowicie od niego niezależną. Nie rodzi więc odpowiedzialności z tego tytułu nieuiszczanie świadczeń alimentacyjnych z powodu ciężkiej, przewlekłej choroby, uniemożliwiającej osiąganie żądanych dochodów.

Kiedy organy ścigania wszczynają postępowanie z powodu niepłacenia alimentów?


Co do zasady, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Tym samym, konieczne jest wykazanie inicjatywy przez uprawniony podmiot w postaci złożenia odpowiedniego zawiadomienia wraz z wnioskiem o ściganie. Wyjątkiem od powyższego jest sytuacja, gdy pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, wówczas ściganie następuje z urzędu.

Jeżeli potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z niepłacenie alimentów, umów spotkanie w Kancelarii i skorzystaj z pomocy profesjonalisty.

Spotkanie w Kancelarii można umówić:

  • telefonicznie – dzwoniąc pod numer: 665-855-111
  • mailowo – wysyłając wiadomość na: kancelaria@dlugoleka-adwokat.pl
  • przez system rezerwacji online – >link<

 

 

Scroll to Top